ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ. ΠΟΤΕ ΚΑΙ ΠΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΤΑ.

Σύμφωνα με έρευνες η ενεργή συμμετοχή των παιδιών στις δραστηριότητες καθημερινής ζωής (ντύσιμο, μπάνιο, φαγητό, τουαλέτα και λοιπά) τα βοηθά στο να διατηρούν και να βελτιώνουν δεξιότητες όπως δύναμη, εικόνα εαυτού, μνήμη  και αλληλουχία  αλλά και να λύνουν προβλήματα τα οποία έχουν νόημα για τα ίδια. Αυτό τα ωφελεί στην εικόνα εαυτού (αυτοεκτίμηση ), στην ανεξαρτησία και στην αίσθηση αυτονομίας. Αποκτούν ένα αίσθημα ικανοποίησης και περηφάνιας για τις ικανότητες τις οποίες κατακτούν. 

Το παιδί πολλές φορές θέλει να μας βοηθήσει και πρέπει να μάθει να παίρνει πρωτοβουλίες. Θέλει να ντυθεί μόνο του και θέλει να κάνει μπάνιο χωρίς τη δική μας βοήθεια. Έχει κίνητρο γιατί θέλει να γίνει ανεξάρτητο. Θέλει να ανακαλύψει τον κόσμο και το σώμα του. Θέλει να διαλέξει μόνο του τα ρούχα του και απο τους γονείς χρειάζεται ενθάρρυνση και επιβεβαίωση με θετική ενίσχυση ακόμα κι αν δεν τα καταφέρει αρχικά.

Αυτή η διαδικασία βοηθά τα παιδιά να αποκτήσουν ρουτίνες και στη συνέχεια να τις εξελίξουν αποκτώντας περισσότερες ευθύνες σε κάθε μια κατηγορία δραστηριοτήτων. 

Είναι λογικό πως στην αρχή θα δυσκολεύονται και θα απαιτούν περισσότερο χρόνο και υπομονή από όλους (γονείς, δασκάλους και ειδικούς). Όμως μέσα από αυτές τις δραστηριότητες θα γίνουν πιο υπεύθυνα και θα έχουν κίνητρο για συμμετοχή σε δυσκολότερες και πιο σύνθετες δραστηριότητες.  

Έτσι ενισχύουμε το παιδί να αποκτήσει έναν λειτουργικό ρόλο και ταυτότητα μέσα στην οικογένεια και στη συνέχεια στο σχολείο και στην κοινωνία. 

Πως να βοηθήσουμε το παιδί να συμμετέχει μέσα στο σπίτι;  Ποιες δραστηριότητες θεωρούνται κατάλληλες για την ηλικία του, το φύλο του και την προσωπικότητα του; Το κάθε παιδί είναι μοναδικό και έχει τις δικές του προτιμήσεις και ανάγκες.  

Σίγουρα δεν πρέπει να το πιέσουμε ώστε να κάνει πράγματα που δεν τον ικανοποιούν ή που χρειάζεται ακόμα τη βοήθεια και την εκπαίδευση μας. Δεν πρέπει να φιλοδοξούμε πως από τη μία μέρα στην άλλη θα είναι πλήρως ανεξάρτητο. Για αυτό στην αρχή είναι καλύτερα να είμαστε δίπλα του και σε όποιο μέρος της δραστηριότητας μας χρειάζεται να παρεμβαίνουμε και να του δείχνουμε τον ορθό τρόπο.  

Πολύ σημαντικό είναι να διατηρούμε την ψυχραιμία μας, να είμαστε δεκτικοί και υπομονετικοί όσο πιεσμένο κι αν είναι το πρόγραμμά μας προκειμένου να βοηθήσουμε το παιδί μέσα από αυτή τη διαδικασία να προσπαθήσει και να εξερευνήσει. 

Στη συνέχεια παρατίθενται πίνακες με το τι αναμένεται από το κάθε παιδί με βάση την ηλικία του σε κάποιες βασικές δραστηριότητες καθημερινής ζωής. 

Έτη	Τουαλέτα
1	Δείχνει δυσαρέσκεια όταν είναι λερωμένο ή βρεγμένο, κάθεται στη λεκάνη υπό παρακολούθηση για λιγότερο από 5 λεπτά
1.5	ενδιαφέρεται για την εκπαίδευση στο γιο-γιο
2	Τραβάει μόνο του το καζανάκι
2.5	Μπορεί να χρειαστεί βοήθεια για να ανέβει στη λεκάνη, πλένει μόνο του τα χέρια (29-31 εβδ.), σκουπίζεται από τα ούρα μόνο του (32 εβδ.)
3	Πηγαίνει ανεξάρτητα τουαλέτα αλλά μπορεί να θέλει βοήθεια με το σκούπισμα ή με δύσκολα ρούχα
4-5	Απόλυτη ανεξαρτησία στην τουαλέτα

Πηγή: Coley, I. (1978). Pediatric assessment of self care assessment (pp. 145, 149). St. Louis: Mosby; And Orelove, F., & Sobsey, D. (1996). Self care skills. In F. Orelove & D. Sobsey (Eds.) Educating children with multiple disabilities (2nd ed., pp. 342). Baltimore: Paul H. Brooks; And Schum, T. R., Kolb, T. M., McAuliffe, T. L., et al. (2002). Sequential acquisition of toilet- training skills: A descriptive study of gender and age differences in normal children. Pediatrics, 109,(3), E48.  

Έτη	Ντύσιμο
1	Συνεργάζεται (κρατάει χέρια και πόδια), βγάζει τα παπούτσια και τις κάλτσες
2	Βγάζει λυμένο παλτό και παπούτσια με λυμένα κορδόνι, βοηθάει στο κατέβασμα του παντελονιού, βρίσκει τα μανίκια του πουλόβερ
2.5	Βγάζει ελαστικά παντελόνια, βάζει κάλτσες με βοήθεια, βάζει παλτό/μπλούζα με μπροστινά κουμπιά, ξεκουμπώνει μεγάλα κουμπιά
3	Βάζει πουλόβερ με ελάχιστη βοήθεια, βάζει παπούτσια χωρίς φερμουάρ (μπορεί να τα βάλει ανάποδα), βάζει κάλτσες, βγάζει ανεξάρτητο το παντελόνι, κλείνει κι ανοίγει φερμουάρ του μπουφάν, χρειάζεται βοήθεια για να βγάλει τη μπλούζα, κουμπώνει μεγάλα κουμπιά
3.5	Βρίσκει το μπροστινό μέρος της μπλούζας, κλείνει το φερμουάρ, βγάζει και ανοίγει το φερμουάρ, βάζει γάντια, κουμπώνει 3-4 κουμπιά, λύνει παπούτσια ή ζώνη, ντύνεται με επίβλεψη
4	Βγάζει μπλούζα ανεξάρτητα, δένει παπούτσια ή ζώνη, δένει το φερμουάρ, βάζει κάλτσες και παπούτσια (δεν δένει ακόμα κορδόνια αλλά μπορεί να τα λύσει), αναγνωρίζει μόνιμα το μπροστινό και το πίσω μέρος
4.5	Βάζει τη ζώνη στις τρύπες
5	Δένει και λύνει κόμπους, ντύνεται χωρίς επίβλεψη

Πηγή: Klein M. D. (1983). Pre-dressing skills. Tucson, AZ: Communication Skill Builders.  

	Φαγητό
12 μηνών	Μασάει εύκολα τροφές όπως μαλακό κρέας, χοντροκομμένα κομμάτια φαγητού, πίνει από ποτήρι (μπορεί να του πέφτει απ έξω), βουτάει το κουτάλι, το σηκώνει μέχρι το στόμα του αλλά μπορεί να το χύνει
15-18 μηνών	Δεν χύνει απ έξω όταν χρησιμοποιεί κουτάλι
18 μηνών	Τρώει χοντροκομμένα κομμάτια σκληρών φρούτων και τα περισσότερα μαγειρεμένα κρέατα
24 μηνών	Τρώει σκληρά λαχανικά και σκληρά κρέατα
24-30 μηνών	Ενδιαφέρεται να χρησιμοποιήσει το πιρούνι και χρησιμοποιεί πολύ καλά το κουτάλι
5 ετών	Τρέφεται ανεξάρτητο

Πηγή: Glass, R., & Wolf, L. (1998). Feeding and oral motor skills. Στο J. Case-Smith (Εκδ.), Pediatric occupational therapy and early intervention. Boston: Butterworth Heinemann

Morris, S. E., & Klein, M. (2000). Pre-feeding skills (2η εκδ.). San Antonio, TX: Therapy Skill Builders

Μπάνιο: Το παιδί αρχίζει να ενδιαφέρεται για το μπάνιο μετά τα 2 έτη ενώ μέχρι τα 4 μπορεί να πλυθεί και να σκουπιστεί μόνο του με επίβλεψη. Μετά τα 8 έτη έχει κατακτήσει όλες τις απαραίτητες δεξιότητες και γνώσεις για να κάνει μπάνιο ανεξάρτητο. 

Πλύσιμο δοντιών: Από τα 2 έτη το παιδί αρχίζει και μιμείται τους γονείς αλλά μπορεί να τα πλύνει μόνο του μετά τα 6 χρόνια. 

Μετά τα 6 χρόνια το παιδί με επίβλεψη μπορεί να βάλει τα πιάτα στο πλυντήριο, να ετοιμάσει και να καθαρίσει το τραπέζι καθώς και να παίρνει μόνο του τα σνακ που θέλει. Επίσης, μπορεί να αρχίσει να καθαρίζει και να τακτοποιεί το δωμάτιό του όπως και να οργανώνει την τσάντα του για το σχολείο και τις εξωσχολικές δραστηριότητες.

   Dunn, L., Coster, W. J., Orsmond, G. I., &Cohn, E. S. (2008). Household tasc participation of children with and without attentional problems. Physical and Occupational Therapy in Pediatrics, 29(3), 234-251

Dunn, M. L. & Loukas K. M. (2015). Instrumental Activities of daily living, Driving and Community Participation. Στο Case- Smith, J. & Clifford O’ Brien, J. (Επιμ.), Occupational therapy for children and adolescents (7η εκδ., pp. 461-482). Elsevier: Mosby 

Korth K. & Rendell, L.. (2015). Feeding Intervention. Στο Case- Smith, J. & Clifford O’ Brin, J. (Επιμ.), Occupational therapy for children and adolescents (7η εκδ., pp. 389-415). Elsevier: Mosby 

Nollan, K. A., Wolf, M., Ansell, D., Burns, J., Barr, L., Copeland, L., et al. (2000). Ready or not: Assessing youth's preparedness for indipendent living. Child Welfare, 79(2), 159-618

Rodger, S. (2006). I can do it: Developing, promoting and managing children's self-care needs. Στο S. Rodger & J. Ziviani (Eπιμ.), Occupational therapy with children (pp. 200-221). Oxford, UK: Blackwell

Shepherd, J. (2015). Activities of daily living and sleep and rest. Στο Case- Smith, J. & Clifford O’ Brien, J. (Επιμ.), Occupational therapy for children and adolescents (7η εκδ., pp. 416-460). Elsevier: Mosby 

Πολιτάκη Μαρκέλλα Παιδιατρική Εργοθεραπεύτρια .

Ηλέκτρα Αναστασίου Εργοθεραπεύτρια .

Η συγγραφή του άρθρου έγινε στα πλαίσια πρακτικής άσκησης .